Vibe Coding چیست و چرا دیکشنری کالینز آن را کلمه سال ۲۰۲۵ انتخاب کرد؟

دنیای تکنولوژی هر روز با یک مفهوم جدید ما را غافلگیر می‌کند و این بار نوبت به اصطلاحی رسیده که قرار است رابطه ما با کامپیوترها را برای همیشه تغییر دهد. دیکشنری معتبر کالینز، vibe coding را به عنوان «کلمه سال ۲۰۲۵» انتخاب کرده است. اما این عبارت دوکلمه‌ای واقعاً به چه معناست و چرا اینقدر اهمیت پیدا کرده؟ در این مقاله، عمیقاً به دنیای vibe coding سفر می‌کنیم، یاد می‌گیریم که چیست، چرا مهم است و چطور می‌توانیم از همین امروز از آن استفاده کنیم.

Vibe Coding چیست؟ سفری از زبان طبیعی به کد کامپیوتر

به زبان ساده، vibe coding یعنی استفاده از هوش مصنوعی برای تبدیل زبان محاوره‌ای و طبیعی انسان به کدهای کامپیوتری قابل اجرا. تصور کنید به جای نوشتن صدها خط کد پیچیده در زبان‌هایی مثل Python یا SQL، فقط به کامپیوتر می‌گویید: «یک اپلیکیشن ساده برای مدیریت وظایف روزانه‌ام بساز که بتوانم در آن تسک اضافه کنم، حذف کنم و تیک بزنم.» هوش مصنوعی منظور شما را درک کرده و کد مورد نیاز را تولید می‌کند.

این مفهوم که از آن با عنوان «برنامه‌نویسی بر اساس حس و نه متغیرها» نیز یاد می‌شود، بر شهود و بیان خلاقانه کاربر تأکید دارد و پیچیدگی‌های فنی را از فرآیند توسعه نرم‌افزار حذف می‌کند.

این مفهوم اولین بار توسط آندری کارپاتی (Andrej Karpathy)، یکی از مهندسان بنیان‌گذار OpenAI و مدیر سابق هوش مصنوعی در تسلا، مطرح شد. این اصطلاح در فوریه ۲۰۲۵ از طریق یک پیام در شبکه اجتماعی X توسط کارپاتی ابداع شد. منشأ این واژه به دیدگاه او در مورد این فرآیند نوظهور بازمی‌گردد که این‌گونه توصیف شد:

«این واقعاً کدنویسی نیست – من فقط چیزهایی را می‌بینم، چیزهایی را می‌گویم، چیزهایی را اجرا می‌کنم و چیزهایی را کپی و پیست می‌کنم، و اغلب کار می‌کند.»

هدف اصلی او این بود که فرآیند ساخت نرم‌افزار آنقدر ساده شود که «حتی فراموش کنیم کدی وجود دارد.» این رویکرد، برنامه‌نویسی را از انحصار متخصصان خارج کرده و آن را برای همه قابل دسترس می‌کند.

به جای صرف صدها ساعت برای یادگیری قواعد پیچیده، کاربر می‌تواند به سادگی یک دستور مانند «برای من برنامه‌ای بساز که وعده‌های غذایی هفتگی‌ام را برنامه‌ریزی کند» را بیان کند و یک برنامه کاربردی اولیه دریافت نماید.

• قدرت‌گرفته از هوش مصنوعی: هسته اصلی این تکنولوژی، مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) هستند که زبان انسان را می‌فهمند.
• ورودی به زبان طبیعی: شما نیاز به یادگیری سینتکس‌های پیچیده ندارید؛ فقط ایده خود را بیان می‌کنید.
• دموکراتیزه کردن تکنولوژی: هر کسی با یک ایده خوب، فارغ از دانش فنی، می‌تواند به یک خالق تبدیل شود.

چرا Vibe Coding به عنوان کلمه سال ۲۰۲۵ انتخاب شد؟

انتخاب یک عبارت به عنوان کلمه سال توسط دیکشنری معتبری مانند دیکشنری کالینز نشان‌دهنده تأثیر عمیق آن بر فرهنگ و جامعه است. کارشناسان زبان‌شناس در کالینز، یک پایگاه داده عظیم شامل ۲۴ میلیارد کلمه را رصد می‌کنند تا کلماتی را پیدا کنند که استفاده از آن‌ها به طور چشمگیری افزایش یافته است. انتخاب vibe coding تصادفی نیست؛ این انتخاب بازتابی از یک تغییر پارادایم بزرگ در تعامل ما با تکنولوژی است.

این انتخاب از آن جهت اهمیت دارد که این اصطلاح توانست رقبای سرسخت دیگری مانند «هک زیستی» (bio hacking)، «چاپلوسی» (glaze) و اصطلاح «کلنکر» (clanker) را شکست دهد.

علاوه بر این، داده‌های Google Trends حاکی از «رشد شهاب‌سنگ‌وار» علاقه به این اصطلاح از ابتدای سال ۲۰۲۵ است. این افزایش چشمگیر در حجم جستجو، نشان‌دهنده افزایش سریع تقاضا، کنجکاوی و آگاهی عمومی نسبت به این فناوری است.

الکس بیکرافت، مدیرعامل کالینز، در این باره می‌گوید:

«انتخاب vibe coding به عنوان کلمه سال کالینز، به خوبی نشان می‌دهد که چگونه زبان در کنار تکنولوژی در حال تکامل است. این انتخاب، سیگنال یک تغییر بزرگ در توسعه نرم‌افزار است، جایی که هوش مصنوعی در حال دسترس‌پذیرتر کردن کدنویسی است. ادغام یکپارچه خلاقیت انسانی و هوش ماشینی نشان می‌دهد که چگونه زبان طبیعی اساساً در حال تغییر تعامل ما با کامپیوترهاست.»

در واقع، این انتخاب تأیید می‌کند که کدنویسی با هوش مصنوعی از یک مفهوم تئوریک به یک واقعیت کاربردی تبدیل شده و به سرعت در حال نفوذ به زندگی روزمره ماست.

چگونه با Vibe Coding شروع کنیم؟ (پلتفرم‌ها و نکات کلیدی)

خوشبختانه برای شروع ماجراجویی در دنیای vibe coding نیازی به تجهیزات پیچیده ندارید. پلتفرم‌های متعددی توسعه یافته‌اند که این فرآیند را تا حد امکان ساده کرده‌اند. بسیاری از این ابزارها لایه‌های رایگان دارند که برای شروع و پروژه‌های کوچک عالی هستند.

فرآیند کدنویسی حسی بسیار شهودی و تعاملی است. این یک فرآیند تکرارشونده برای «بهبود و اصلاح» است که از طریق دستورات متعدد (پرامپت‌ها) انجام می‌شود تا به نتیجه دلخواه برسید. شما با یک ایده شروع می‌کنید، هوش مصنوعی کد اولیه را تولید می‌کند، سپس شما با دستورات جدید آن را اصلاح کرده و این گفتگو تا رسیدن به کمال ادامه می‌یابد.

در اینجا چند نمونه از محبوب‌ترین پلتفرم‌های vibe coding را معرفی می‌کنیم:

مدل کسب‌وکار غالب در میان این پلتفرم‌ها، ترکیبی از Freemium و سیستم مبتنی بر اعتبار (Credit) است. اکثر پلتفرم‌ها سطوح رایگان (Free Tiers) ارائه می‌دهند تا کاربران بتوانند خدمات را آزمایش کنند. کاربران برای هر دستورالعمل (Prompt) که به سیستم می‌دهند، از اعتبار خود استفاده می‌کنند.

اگر قصد دارید به صورت جدی از کدنویسی با هوش مصنوعی استفاده کنید، این چند نکته را به خاطر بسپارید:

1. با یک پروژه کوچک شروع کنید: سعی نکنید در اولین تلاش، یک شبکه اجتماعی پیچیده بسازید. با یک ابزار ساده مانند یک ماشین حساب یا یک لیست کارها شروع کنید.
2. پرامپت‌های خود را دقیق بنویسید: هرچه دستورات شما واضح‌تر و دقیق‌تر باشد، نتیجه بهتری از هوش مصنوعی دریافت خواهید کرد. به جای «یک سایت بساز»، بگویید «یک صفحه وب تک‌صفحه‌ای با پس‌زمینه تیره و سه بخش اصلی (درباره من، نمونه کارها، تماس با من) بساز.»
3. تکرار و اصلاح کلید موفقیت است: انتظار نداشته باشید اولین خروجی بی‌نقص باشد. Vibe coding یک فرآیند مبتنی بر تکرار است. شما باید خروجی را بررسی کرده و با پرامپت‌های جدید آن را اصلاح و بهبود دهید.
4. برای پروژه‌های بزرگ، پلن پولی را در نظر بگیرید: پلن‌های رایگان معمولاً محدودیت اعتبار (Credit) دارند. هر پرامپت شما مقداری از این اعتبار را مصرف می‌کند و در پروژه‌های جدی، این اعتبار به سرعت تمام می‌شود.

یک نکته کلیدی: محدودیت‌ها و انتظارات واقع‌بینانه

با وجود پتانسیل بالا، ارزیابی عینی نشان می‌دهد که این فناوری هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد. این روش «کامل نیست» و «هیچ تضمینی وجود ندارد که کد تولید شده واقعاً کار کند یا بدون باگ باشد».

این محدودیت باعث شده است تا بحثی جدی در میان کارشناسان فناوری شکل بگیرد که آیا این رویکرد «انقلابی یا بی‌ملاحظه» است، زیرا تولید کد ناامن یا ناکارآمد می‌تواند منجر به بدهی فنی قابل توجه و ریسک‌های امنیتی شود.

نگاهی به دیگر کلمات منتخب سال: از Broligarchy تا Coolcation

جالب است بدانید که vibe coding تنها کلمه مرتبط با تکنولوژی در لیست نهایی کالینز نبود. این لیست کوتاه، نگاهی جذاب به دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی سال ۲۰۲۵ دارد:

• Clanker (قراضه): یک اصطلاح تحقیرآمیز برای ربات یا هوش مصنوعی که ریشه در جنگ ستارگان دارد و نگاهی منفی‌تر به AI را نشان می‌دهد.

  این واژه که ریشه در رسانه‌های جنگ ستارگان در اواسط دهه ۲۰۰۰ دارد، در ژوئیه ۲۰۲۵ پس از وایرال شدن در تیک‌تاک دوباره مطرح شد و یک خروجی زبانی برای اضطراب جمعی ناشی از تأثیر هوش مصنوعی بر مشاغل فراهم می‌کند.

• Broligarchy (برولیگارشی): به گروه کوچکی از مردان بسیار ثروتمند (مانند غول‌های تکنولوژی) اشاره دارد که نفوذ سیاسی دارند.

  این اصطلاح نگرانی فزاینده در مورد قدرت متمرکز چهره‌هایی مانند ایلان ماسک، جف بزوس و مارک زاکربرگ را نشان می‌دهد. استفاده از این واژه در سال ۲۰۲۵ پس از حضور برجسته آنها در مراسم تحلیف دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، به شدت افزایش یافت.

• Henry (هنری): مخفف عبارت «High Earner, Not Rich Yet» (درآمد بالا، اما هنوز ثروتمند نیست) که به قشر متخصص و پردرآمدی اشاره دارد که هنوز به ثروت خالص قابل توجهی نرسیده‌اند.

  این موضوع اغلب به دلیل هزینه‌های بالای زندگی، بدهی‌های دانشجویی و انتظارات سبک زندگی است که ثروت واقعی را دور از دسترس نگه می‌دارد.

• Taskmasking (وظیفه‌پوشی): عمل تظاهر به بهره‌وری در محیط کار، شبیه به «استعفای خاموش» (quiet quitting)، که نمایانگر شورش آرام علیه دستورات بازگشت به محل کار است.
• Micro-retirement (بازنشستگی خُرد): وقفه‌ای که بین دوره‌های شغلی برای دنبال کردن علایق شخصی گرفته می‌شود، که پاسخی به فرسودگی شغلی و رد این ایده است که رضایت شخصی باید تا بازنشستگی به تعویق بیفتد.
• Aura farming (هاله‌پروری): پرورش آگاهانه یک شخصیت متمایز و کاریزماتیک که بی‌دردسر به نظر می‌رسد اما با دقت ساخته شده است، (اغلب برای مخاطبان نسل Z).
• Glaze (گلیز کردن): عمل ستایش یا تملق‌گویی بیش از حد و اغلب غیرشایسته از کسی. (عبارت «Stop glazing» به معنای «دست از چاپلوسی بردار» است).
• Biohacking (زیست‌هک): فعالیت تغییر فرآیندهای طبیعی بدن به منظور تلاش برای بهبود سلامت و طول عمر، از طریق روش‌هایی مانند سرما درمانی (cryotherapy).
• Coolcation (خنک‌تعطیلی): به سفر رفتن به مقاصد خنک برای فرار از گرمای فزاینده در محل زندگی اشاره دارد که نشان‌دهنده نگرانی‌های مربوط به تغییرات اقلیمی است.

  این یک پاسخ مستقیم به تغییرات اقلیمی است و در نتیجه، مسافران به طور فزاینده‌ای به کشورهایی مانند نروژ، ایسلند و اسکاتلند روی می‌آورند.

این کلمات نشان می‌دهند که تکنولوژی، اقتصاد و محیط زیست، محورهای اصلی گفتگوهای جهانی در سال جاری بوده‌اند.

جمع‌بندی: آینده‌ای که با کلمات ساخته می‌شود

انتخاب vibe coding به عنوان کلمه سال، فراتر از یک خبر ساده است؛ این یک بیانیه درباره آینده تعامل انسان و ماشین است. این تکنولوژی پتانسیل آن را دارد که موانع ورود به دنیای دیجیتال را از بین ببرد و به میلیون‌ها نفر قدرت خلق کردن بدهد. کدنویسی با هوش مصنوعی دیگر یک رویای علمی-تخیلی نیست، بلکه یک ابزار قدرتمند و در دسترس است که همین حالا می‌توانیم از آن بهره ببریم. آینده برنامه‌نویسی نه با سینتکس‌های پیچیده، بلکه با قدرت کلمات و ایده‌های ما شکل خواهد گرفت.

منبع: CNN