آینده فایرفاکس در خطر! آیا مرورگر مستقل موزیلا در آستانه نابودی قرار دارد؟

ممکن است از شنیدن این خبر شگفت‌زده شوید، اما آینده فایرفاکس در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و ممکن است در معرض خطر قرار گیرد. موزیلا، شرکتی که پشت مرورگر محبوب و مستقل فایرفاکس قرار دارد، اعلام کرده است که اگر دادگاه گوگل را از پرداخت پول برای قرار گرفتن به عنوان موتور جستجوی پیش‌فرض در این مرورگر منع کند، ممکن است مجبور به تعطیلی بخش مرورگر خود شود. این تحول، خطر از بین رفتن فایرفاکس را که تا پیش از این همواره یکی از مرورگرهای اصلی در دنیای اینترنت بوده، بیش از پیش واقعی می‌سازد.

در تاریخ سوم ماه مه، اریک مولهایم (Eric Muhlheim)، مدیر ارشد مالی موزیلا، در دادگاه شهادت داد که محدودیت‌های پیشنهادی وزارت دادگستری ایالات متحده بر روی کسب‌وکار گوگل می‌تواند به طور جدی بر مرورگر فایرفاکس تأثیر بگذارد. یکی از مهم‌ترین محدودیت‌ها این است که گوگل را از پرداخت هزینه به شرکت‌های مرورگر مانند موزیلا، برای تنظیم گوگل به عنوان موتور جستجوی پیش‌فرض منع می‌کند. اگر این اتفاق رخ دهد، موزیلا بخش عمده‌ای از درآمد خود را از دست خواهد داد و اینجاست که آینده فایرفاکس به معنای واقعی کلمه در خطر خواهد بود.

مولهایم در طول شهادت خود گفت: “این [اتفاق] بسیار وحشتناک است.” او توضیح داد که حدود 85 درصد از درآمد موزیلا از معامله با گوگل حاصل می‌شود، جایی که گوگل برای قرار گرفتن به عنوان موتور جستجوی پیش‌فرض در فایرفاکس پول پرداخت می‌کند. از آنجایی که این معامله تقریباً 90 درصد از کل درآمد موزیلا را تشکیل می‌دهد، از دست دادن آن به معنای افت سرمایه گسترده در سراسر شرکت خواهد بود. این افت مالی نه تنها توسعه محصول و نوآوری را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بلکه می‌توانند به معنای پایان کار فایرفاکس هم باشند.

چرخه نزولی و افزایش خطر برای آینده فایرفاکس

اگر موزیلا این معامله را از دست بدهد، فقط مسئله درآمد کمتر نخواهد بود. مولهایم توضیح داد که شرکت مجبور به کاهش کارکنان و محدود کردن سرمایه‌گذاری در فایرفاکس خواهد شد. این امر مرورگر را برای کاربران کمتر جذاب می‌کند و باعث می‌شود افراد بیشتری آن را ترک کنند. این اتفاق نیز به نوبه خود منجر به کاهش بیشتر درآمد می‌شود و آنچه مولهایم آن را “چرخه نزولی” نامید، ایجاد می‌کند. این چرخه، به طور مستقیم شدت خطر برای ادامه حیات فایرفاکس را افزایش کرده و بقای آن را تهدید می‌کند.

او هشدار داد که چنین چرخه‌ای می‌تواند “فایرفاکس را از کسب‌وکار خارج کند.” این امر همچنین به کار غیرانتفاعی موزیلا، از جمله پروژه‌هایی برای بازتر کردن اینترنت و مبارزه با تغییرات اقلیمی از طریق هوش مصنوعی، آسیب می‌رساند. این امر می‌تواند بودجه سایر ابزارها و خدماتی را که ممکن است حتی متوجه نشوید از موزیلا می‌آیند، مانند ابزارهای وب متمرکز بر حریم خصوصی و تحقیقات مستقل، کاهش دهد. بنابراین، به خطر افتادن آینده فایرفاکس تنها مربوط به یک مرورگر نیست، بلکه کل اکوسیستم و اهداف موزیلا را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

چیزی که فایرفاکس را منحصر به فرد می‌کند این است که از موتور مرورگر اختصاصی خود، یعنی Gecko، استفاده می‌کند؛ یعنی، تنها موتور اصلی که متعلق به یک غول فناوری نیست (گوگل موتور Chromium و اپل موتور WebKit را اجرا می‌کنند). Gecko تضمین می‌کند که وب باز باقی بماند و توسط یک شرکت واحد کنترل نشود. مولهایم در دادگاه یادآوری کرد که موزیلا Gecko را برای جلوگیری از وضعیتی ایجاد کرد که در گذشته توسط مرورگر مایکروسافت رخ داد، جایی که یک مرورگر همه چیز را در وب کنترل می‌کرد. از دست دادن فایرفاکس، به معنای از دست دادن این استقلال و تنوع حیاتی در قلب اینترنت است و این یک گام به عقب برای اینترنت باز خواهد بود.

جایگزینی گوگل ساده نیست؛ عاملی دیگر در افزایش خطر برای آینده فایرفاکس

ممکن است بپرسید چرا موزیلا به سادگی شریک موتور جستجوی دیگری مانند بینگ پیدا نمی‌کند. موزیلا با مایکروسافت در مورد تنظیم بینگ به عنوان موتور جستجوی پیش‌فرض در فایرفاکس صحبت کرده است. با این حال، بدون حضور گوگل در فرآیند مناقصه، هر معامله‌ای که موزیلا انجام دهد، به احتمال زیاد درآمد کمتری به همراه خواهد داشت. مولهایم اضافه کرد که بینگ به اندازه گوگل برای فایرفاکس درآمدزایی نمی‌کند.

از سال 2021 تا 2022، موزیلا آزمایش‌هایی را برای تغییر کاربران از گوگل به بینگ بدون اطلاع‌رسانی انجام داد. نتایج خوب نبودند و درآمد کاهش یافت. موزیلا همچنین سال‌ها پیش تغییرات مشابهی را امتحان کرد و بین سال‌های 2014 تا 2017 به یاهو روی آورد. با این حال، بسیاری از کاربران ناراضی بودند و به طور کلی به مرورگرهای دیگری مهاجرت دادند. این تجربیات نشان می‌دهد که یافتن جایگزینی پایدار و پرسود برای قرارداد گوگل کار آسانی نیست و این عامل به طور مستقیم به آینده فایرفاکس لطمه می‌زند. در واقع، وابستگی شدید به یک منبع درآمد، پاشنه آشیل فعلی موزیلا است.

بر اساس بیانیه هیئت مدیره در دسامبر 2024 که در دادگاه مطرح شد، موزیلا هشدار داده که از دست دادن معامله با گوگل یک “تهدید قابل توجه برای بقا” است. در این بیانیه گفته شد که “توانایی محدودی برای کاهش اثرات” وجود دارد. این اعتراف رسمی از سوی موزیلا، عمق خطری را که متوجه فایرفاکس است، آشکار می‌سازد. حتی اگر طرح وزارت دادگستری با موفقیت مواجه شده و رقابت بیشتری در بازار موتورهای جستجو ایجاد کند، این امر ممکن است سال‌ها طول بکشد. در طول این مدت، موزیلا برای سرپا ماندن نیاز به کاهش‌های عمده در هزینه‌های خود خواهد داشت. در همین زمینه، مولهایم گفت: “ما در تلاش برای زنده ماندن خواهیم بود.”

موزیلا به دنبال راه‌حل‌های بلندمدت، اما خطر آینده فایرفاکس در کوتاه‌مدت پابرجاست

مولهایم در طول شهادت خود، اذعان کرد که وابستگی به یک شریک برای بخش عمده‌ای از درآمد شرکت ایده‌آل نیست. او اشاره کرد که یک شرکت مرورگر دیگر (یعنی اپرا) درآمد بیشتری از تبلیغات نسبت به معاملات جستجو کسب می‌کند. اما تمرکز فایرفاکس بر حریم خصوصی به این معنی است که ساختن چنین مدل کسب‌وکاری ممکن است دشوارتر باشد. موزیلا نمی‌خواهد با آگهی‌های مزاحم، تجربه کاربری فایرفاکس را تحت‌الشعاع قرار دهد، اما همین فلسفه، یافتن منابع درآمدی جایگزین را پیچیده‌تر کرده و به خطر تعطیلی فایرفاکس در کوتاه مدت می‌افزاید.

قاضی پرونده، از مولهایم پرسید که آیا موزیلا در صورت اجرای حداقل یکی از ایده‌های وزارت دادگستری سود خواهد برد یا خیر؟ به نظر می‌رسید پاسخ مثبت باشد، اما تنها در صورتی که فایرفاکس بتواند به اندازه کافی زنده بماند تا آن آینده را ببیند! این “اگر” بزرگ، خلاصه‌ای از وضعیت فعلی است. خطر آینده فایرفاکس نه یک فرضیه دور از ذهن، بلکه تهدیدی جدی و قریب‌الوقوع است که بقای یکی از مهم‌ترین ستون‌های اینترنت باز و مستقل را به چالش کشیده است. نتیجه پرونده گوگل می‌تواند سرنوشت فایرفاکس را رقم بزند و بر آینده تنوع و انتخاب در دنیای وب تأثیر بگذارد.