فوران آتشفشانی، تهدیدی جدی برای حیات روی زمین

دانشمندان نسبت به وقوع یک فوران آتشفشانی عظیم در قرن حاضر هشدار می‌دهند که بشریت برای مقابله با آن آمادگی ندارد. دکتر مارکوس استوفل، استاد اقلیم‌شناسی، هشدار می‌دهد که چنین رویدادی می‌تواند هرج و مرج آب و هوایی مشابه فوران کوه تامبورا در اندونزی در سال ۱۸۱۵ ایجاد کند. این فوران عظیم، ۲۴ مایل مکعب گاز، خاکستر و سنگ را وارد جو زمین کرد و باعث کاهش شدید دمای جهانی شد.

به گزارش سرویس محیط زیست رسانه اخبار فناوری تکنا، در پی این فوران محصولات کشاورزی از بین رفت، قحطی گسترش یافت، بیماری‌ها شیوع پیدا کرد و ده‌ها هزار نفر جان باختند. بر خلاف سال بدون تابستان که پس از فوران تامبورا رخ داد، یک ابرآتشفشان در قرن ۲۱، اختلالات ناشی از وابستگی بشر به سوخت‌های فسیلی را تشدید خواهد کرد.

دکتر مایکل رامپینو، دانشمند زمین‌شناسی، توضیح می‌دهد: «اثرات آن می‌تواند حتی بدتر از سال ۱۸۱۵ باشد. جهان اکنون ناپایدارتر است.» به طور طعنه‌آمیزی، گازهای گلخانه‌ای که در قرن گذشته منتشر شده‌اند، می‌توانند عواقب چنین فوران‌هایی را سردتر کنند. تحقیقات دکتر توماس اوبری آتشفشان‌شناس، نشان می‌دهد که یک جو گرم‌تر و آشفته‌تر، گاز دی‌اکسید گوگرد و ذرات سولفات ناشی از آن را سریع‌تر پخش می‌کند و اثر خنک‌کنندگی آن را تشدید می‌کند.

پراکندگی گسترده‌تر این ترکیبات که نور خورشید را بازتاب می‌دهند، با کاهش احتمال برخورد و تجمع آن‌ها، اثر خنک‌کنندگی را افزایش می‌دهد. آنجا شمیت، دانشمند جوّی دانشگاه کمبریج، می‌گوید: «ذرات ریز و درخشان، اندازه ایده‌آلی دارند تا نور خورشید را به طور بسیار موثری پراکنده کنند.»

مطالعه‌ای که او و دکتر اوبری در سال ۲۰۲۱ برای نشریه نیچر کمونیکیشنز انجام دادند، نشان می‌دهد که در برخی سناریوهای گرمایش جهانی آینده، جو گرم‌تر ما، ۳۰ درصد انرژی خورشیدی بیشتری را حذف می‌کند. دکتر اوبری می‌گوید: «ما معتقدیم که این امر باعث تقویت ۱۵ درصدی خنک‌سازی سطح زمین می‌شود.»

اما دکتر استوفل که در دانشگاه ژنو تدریس می‌کند، به سی‌ان‌ان گفت که عدم قطعیت‌های نگران‌کننده‌ای نیز وجود دارد. او می‌گوید: «ما تازه در ابتدای راه درک این موضوع هستیم که چه اتفاقی ممکن است بیفتد.» استوفل توضیح می‌دهد که در مورد آتشفشان‌های قدیمی، «داده‌های بسیار کمی داریم» و بازسازی مدل تأثیر آن‌ها را دشوارتر می‌کند.

برای جبران این کمبود، دانشمندان اقلیم، زمین‌شناسان و سایر پژوهشگران، داده‌های جوی را که در هسته‌های یخ و حلقه‌های درختان قدیمی به دام افتاده‌اند، تجزیه و تحلیل می‌کنند. این اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهد که چندین فوران آتشفشانی در چند هزار سال گذشته، دمای جهانی را به طور موقت حدود ۱ تا ۱.۵ درجه سانتی‌گراد کاهش داده است.

به عنوان مثال، فوران عظیم تامبورا در سال ۱۸۱۵، دمای متوسط جهانی را حدود ۱ درجه سانتی‌گراد کاهش داد. شواهد زمین‌شناسی نشان می‌دهد که فوران بزرگ دیگری در اندونزی در سال ۱۲۵۷، یعنی رویداد عظیم سامالا، احتمالاً باعث ایجاد «عصر یخبندان کوچک» چند صد ساله شده است.

در مقابل، فوران کوه پیناتوبو در فیلیپین در سال ۱۹۹۱، بر اساس داده‌های ماهواره‌ای مدرن که میزان دی‌اکسید گوگرد آزاد شده را ثبت می‌کند، به طور دقیق‌تر مشخص شده است که دمای زمین را برای چند سال حدود ۰.۵ درجه سانتی‌گراد کاهش داده است. البته، حتی با وجود این سنسورها و سایر ابزارهای لرزه‌نگاری، دانشمندان هنوز نمی‌توانند آینده یک آتشفشان را پیش‌بینی کنند.

استوفل می‌گوید: «کدام آتشفشان و چه زمانی فوران می‌کند، هنوز پیش‌بینی‌ناپذیر است.» او امیدوار است که تحقیقات در مورد بدترین سناریوها، به عموم مردم و سیاست‌گذاران کمک کند تا برای هرگونه وقوع فوران، از برنامه‌های تخلیه تا آماده‌سازی کمک‌های غذایی در صورت وقوع قحطی جهانی، بهتر آماده شوند.

یک فوران در قرن ۲۱، دنیایی بسیار پرجمعیت‌تر و متصل‌تر را تحت تأثیر قرار خواهد داد که در آن اختلالات شدید می‌تواند عواقب مرگبار و غیرقابل پیش‌بینی داشته باشد. دکتر اوبری می‌گوید که تغییرات آب و هوایی حتی می‌تواند رفتار آتشفشان‌ها را تغییر دهد. او خاطرنشان می‌کند که ذوب شدن یخچال‌های طبیعی بالای مخازن ماگمای زیرزمینی می‌تواند فشار روی این مخازن را کاهش داده و باعث فوران شود.

او در اکتبر گذشته به اینسایت‌های پلی‌تکنیک گفت: «ما در حال حاضر در حال نقشه‌برداری از آتشفشان‌هایی هستیم که نسبت به تغییرات آب و هوایی حساس‌تر هستند.» دکتر اوبری توضیح می‌دهد که حدود ۷۱۶ آتشفشان فعال در سراسر جهان، یعنی ۵۸ درصد از آتشفشان‌های شناخته شده، ممکن است تحت تأثیر بارندگی‌های شدیدتر قرار بگیرند و احتمال فوران‌های خطرناک مانند بمب‌های بخار را افزایش دهند.