پرواز استارشیپ دوباره شکست خورد اما اسپیس ایکس ناامید نیست

نهمین پرواز آزمایشی استارشیپ و بوستر سوپرهوی (Super Heavy) شرکت اسپیس ایکس، نقطه عطفی در تلاش‌های این شرکت برای افزایش تعداد پرتاب‌ها در سال جاری میلادی بود. در حالی که این مأموریت از برخی مشکلات مشاهده شده در پروازهای پیشین اجتناب کرد، با مجموعه‌ای از چالش‌های جدید و غیرمنتظره نیز روبرو شد که نیازمند بررسی و تحلیل دقیق است. درک این چالش‌ها برای آینده برنامه بلندپروازانه پرواز آزمایشی استارشیپ و تحقق اهداف نهایی آن، یعنی سفر به ماه و مریخ، حیاتی است.

نقاط قوت و دستاوردهای کلیدی پرواز آزمایشی استارشیپ 9

یکی از برجسته‌ترین نکات مثبت پرواز آزمایشی استارشیپ شماره 9، استفاده موفقیت‌آمیز از یک بوستر سوپرهوی بود که پیشتر نیز پرواز کرده بود. این بوستر قدرتمند در ژانویه توسط بازوهای غول‌پیکر فلزی موسوم به “چاپ‌استیک” (chopsticks) در سکوی پرتاب گرفته شده و پس از بازسازی و آماده‌سازی مجدد، برای مأموریت روز سه‌شنبه به کار گرفته شد. این موفقیت گام مهمی در جهت دستیابی به قابلیت استفاده مجدد کامل و سریع بوسترها تلقی می‌شود که از اهداف اصلی اسپیس ایکس برای کاهش هزینه‌ها و افزایش تعداد پرتاب‌ها است.

علاوه بر این، مرحله فوقانی استارشیپ نیز برای اولین بار در سال 2025 با موفقیت به مدار زمین رسید. این فضاپیما در مأموریت ژانویه و همچنین پرواز دیگری در ماه مارس، به دلیل نقص فنی در موتورها دچار مشکل شده بود. در هر دو مورد قبلی، انفجار موشک منجر به اختلال در سفرهای هوایی شد و اداره هوانوردی فدرال (FAA) را بر آن داشت تا منطقه خطر برای هواپیماها (AHA) را برای پرواز آزمایشی استارشیپ 9 گسترش دهد.

ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس ایکس، در شبکه اجتماعی X (توییتر سابق) نوشت:

استارشیپ به مرحله خاموشی برنامه‌ریزی شده موتورهای خود رسید، که پیشرفت بزرگی نسبت به پرواز قبلی است! همچنین، در طول صعود، شاهد از دست رفتن قابل توجه کاشی‌های سپر حرارتی نبودیم.

این پایداری سپر حرارتی در مرحله صعود، نشان دهنده بهبودهای مهندسی اعمال شده پس از تحلیل داده‌های پروازهای پیشین است.

چالش‌ها و مشکلات پیش آمده در مأموریت نهم

با وجود این دستاوردهای امیدوار کننده، اسپیس ایکس در جمع‌آوری داده‌های حیاتی طی مرحله بازگشت به جو هر دو بخش، یعنی فضاپیمای استارشیپ و بوستر سوپرهوی، ناکام ماند. استارشیپ در مدار دچار چرخش کنترل نشده شد که این امر مانع از فرود برنامه‌ریزی شده آن در اقیانوس هند و انجام آزمایش‌هایی گردید که برای ارزیابی عملکرد آن در مرحله بازگشت به جو طراحی شده بودند. همچنین، این فضاپیما نتوانست اولین محموله خود )دسته‌ای از شبیه‌سازهای ماهواره‌های استارلینک( را رهاسازی کند و یکی از موتورهای رپتور (Raptor) خود را در مدار مجدداً روشن نماید.

ایلان ماسک در توضیح این مشکلات گفت:

نشتی‌ها باعث از دست رفتن فشار مخزن اصلی در طول مرحله حرکت در مدار و بازگشت به جو شدند. داده‌های خوب زیادی برای بررسی وجود دارد.

این نشان می‌دهد که تیم مهندسی اسپیس ایکس با وجود این مشکلات، همچنان به دنبال استخراج اطلاعات مفید از داده‌های جمع‌آوری شده است.

آزمایش‌های مشابهی نیز برای بوستر سوپرهوی برنامه‌ریزی شده بود. اما این بوستر عظیم‌الجثه دچار “جداسازی سریع برنامه‌ریزی نشده” (اصطلاحی که اسپیس ایکس برای انفجار به کار می‌برد) شد. این اتفاق مانع از جمع‌آوری داده‌های مربوط به عملکرد بوستر در مراحل پایانی پرواز و فرود کنترل شده آن گردید.

تحلیل دلایل بروز مشکلات

در به‌روزرسانی پس از پرواز، اسپیس ایکس مشکل استارشیپ را به عنوان یک “خطای کنترل وضعیت” توصیف کرد که مانع از بازگشت صحیح به جو شد. این شرکت حدود 46 دقیقه پس از آغاز مأموریت، ارتباط خود را با فضاپیما از دست داد و اعلام کرد که انتظار می‌رود بقایای آن در یک منطقه دورافتاده و تعیین شده در اقیانوس هند سقوط کند.

در دو پرواز قبلی، استارشیپ در طول صعود منفجر شده و بقایای آن بر فراز دریای کارائیب فروریخته بود. اداره هوانوردی فدرال به نشریه FLYING گفته بود که در طول پرواز آزمایشی استارشیپ 8، 28 هواپیما منحرف شده و 40 هواپیمای دیگر در الگوهای انتظار قرار گرفته بودند. پیش از پرواز روز سه‌شنبه، این سازمان به دلیل “احتمال بیشتر خرابی”، منطقه خطر برای هواپیماها (AHA) را تقریباً دو برابر کرده بود.

اسپیس ایکس شکست پرواز آزمایشی استارشیپ 7 را به تنش ناشی از ارتعاشات موشک نسبت داده و ارتقاهایی را انجام داده بود که به گفته این شرکت در پرواز شماره 8 عملکرد مورد انتظار را داشتند. آن مأموریت به دلیل یک نقص سخت‌افزاری احتمالی که باعث اختلاط ناخواسته پیشرانه شده بود، کوتاه شد و بهبودهای بیشتری اعمال گردید. اما به نظر می‌رسد که این مشکلات خاص در پرواز آزمایشی استارشیپ 9 برطرف شده بودند.

شانا دیز، مهندس پیشرانه اسپیس ایکس، در شبکه X نوشت:

باید داده‌ها را بررسی کنیم تا تأیید شود همه اصلاحات مربوط به پرواز 8 طبق انتظار عمل کرده‌اند، اما تمام شواهد به یک حالت شکست جدید اشاره دارد.

وی افزود که شرکت باید پیش از تلاش بعدی، “اطمینان حاصل کند که آنچه برای بوستر اتفاق افتاده را درک می‌کند” و نسبت به زمان کوتاه‌تر برای آماده‌سازی مأموریت بعدی “خوش‌بین” است. استارشیپ پس از پرواز 8 بیش از دو ماه زمین‌گیر بود تا اسپیس ایکس تحقیقات مربوط به حادثه را انجام دهد. FAA هنوز نیازی به انجام چنین تحقیقی برای پرواز شماره 9 اعلام نکرده است. ماسک نیز در شبکه X گفت:

سرعت پرتاب برای 3 پرواز بعدی بیشتر خواهد بود، تقریباً هر 3 تا 4 هفته یک پرواز.

فرصت‌های از دست رفته و نگاه به آینده

پرواز آزمایشی استارشیپ 9 با یک پرتاب پرقدرت از تأسیسات استاربیس اسپیس ایکس در تگزاس در ساعت 6:35 بعد از ظهر به وقت شرقی در روز سه‌شنبه آغاز شد. استارشیپ مرحله سوزش صعود و خاموشی موتور را برای قرار گرفتن در مدار با موفقیت به انجام رساند، در حالی که سوپرهوی مانور چرخشی کنترل‌شده‌تری را به نمایش گذاشت که برای حفظ پیشرانه طراحی شده بود.

اما پس از این مراحل اولیه، مشکلات آغاز شد. درب محفظه بار استارشیپ به طور کامل باز نشد و محموله آن در داخل گیر کرد. لحظاتی بعد، فضاپیما کنترل وضعیت خود را از دست داد، که یک فرصت کلیدی برای اسپیس ایکس جهت مطالعه مأموریت را از بین برد.

شرکت اسپیس ایکس در سه مورد از چهار پرواز آزمایشی استارشیپ قبلی، بوستر سوپرهوی را با موفقیت بازگردانده بود. اما استفاده مجدد از خود فضاپیمای استارشیپ همچنان دور از دسترس است. قابلیت بازسازی سریع این موشک یک پیشرفت عمده محسوب می‌شود، زیرا زمان و هزینه پرتاب را کاهش می‌دهد. ایلان ماسک در مصاحبه‌ای پیش از پرتاب با Ars Technica، این قابلیت را “جام مقدس صنعت موشکی” توصیف کرده بود.

اسپیس ایکس اتصالات مخصوص گرفتن را در کناره‌های استارشیپ نصب کرده بود که امیدوار بود در طول بازگشت به جو آن‌ها را آزمایش کند. این شرکت همچنین کاشی‌های سپر حرارتی را در مناطق بالقوه آسیب‌پذیر حذف کرده و برخی از آن‌ها را با موادی جایگزین کرده بود که برای محافظت بهتر از فضاپیما طراحی شده‌اند. پروفایل بازگشت به جو آن نیز به گونه‌ای طراحی شده بود که این کاشی‌ها را تا حد امکان تحت فشار قرار دهد.

ماسک به Ars Technica گفته بود:

مهمترین چیز، داده‌های مربوط به چگونگی بهبود طراحی کاشی‌ها است، بنابراین اساساً داده‌های مربوط به مرحله گرمایش بالا و بازگشت به جو به منظور بهبود کاشی‌ها برای تکرار بعدی است. ما حدود دوازده آزمایش یا بیشتر روی کاشی‌ها داریم. در حال آزمایش پوشش‌های مختلف روی کاشی‌ها هستیم. در حال آزمایش تکنیک‌های مختلف ساخت و تکنیک‌های مختلف اتصال هستیم.

متأسفانه، این داده‌های ارزشمند با از دست رفتن موشک، از بین رفت که می‌تواند یک شکست محسوب شود. اسپیس ایکس قصد دارد امسال 25 بار استارشیپ را از استاربیس پرتاب کند و FAA پیش از پرواز آزمایشی استارشیپ 9، مجوز این تعداد پرتاب را صادر کرده بود. هرگونه تحقیق در مورد حادثه، زمان زیادی را می‌طلبد که می‌توانست برای آماده‌سازی پرتاب بعدی صرف شود.

اهمیت این موضوع از آن جهت است که استارشیپ بخش کلیدی تلاش ناسا برای بازگرداندن فضانوردان آمریکایی به ماه برای اولین بار در بیش از نیم قرن است. اسپیس ایکس تحت قراردادی برای توسعه یک نسخه از سامانه فرود انسانی (HLS) این موشک برای فرود بر ماه در مأموریت آرتمیس 3، که برای اواسط سال 2027 برنامه‌ریزی شده است، فعالیت می‌کند. پیش از آن، این شرکت باید به چندین هدف دست یابد، از جمله یک فرود بدون سرنشین بر ماه و استقرار یک انبار سوخت مداری که از آن به عنوان یک ایستگاه بین راهی استفاده خواهد کرد.

با این حال، به نظر می‌رسد تمرکز ایلان ماسک بیشتر بر مریخ است تا ماه. مدیرعامل اسپیس ایکس اخیراً به CBS Sunday Morning گفته است که “حدود 50 درصد شانس” برای فرود استارشیپ بر روی سیاره سرخ در سال 2026 وجود دارد. موفقیت در پروازهای آزمایشی استارشیپ آینده، کلید تحقق این چشم‌اندازهای جسورانه خواهد بود.