۲۵ سال از رونمایی سیستم عامل Mac OS X گذشت

بیست و پنج سال پیش، استیو جابز روی صحنه‌ی Macworld Expo در سان‌فرانسیسکو رفت و Mac OS X را رونمایی کرد، و به این ترتیب عصر جدیدی را برای مک و دنیای لپتاپ‌ها آغاز کرد.

این معرفی، با وجود ظاهر ساده‌اش، تأثیر عمیقی بر اپل و مک داشت. استیو جابز در معرفی Mac OS X کارهایی ساده انجام داد، اما واکنش پرشور جمعیت نشان‌دهنده‌ی اهمیت تاریخی آن بود. این ارائه، نقطه‌ی عطفی برای گذر از مشکلات ۱۶ ساله‌ی Mac OS کلاسیک به یک سیستم‌عامل مدرن و آماده برای قرن ۲۱ بود. بسیاری از ویژگی‌هایی که آن روز معرفی شدند، اکنون بخش طبیعی مک هستند و این رونمایی در ژانویه ۲۰۰۰، مسیر مک را برای ۲۵ سال آینده بازتعریف کرد.

از Mac OS کلاسیک تا Mac OS X: تحولی انقلابی با بازگشت استیو جابز

Mac OS اصلی که در سال ۱۹۸۴ عرضه شد، انقلابی بود—اما پایه‌های آن از دوران ابتدایی رایانه‌های شخصی نشأت می‌گرفت. رابط گرافیکی انقلابی آن، به ‌خاطر استفاده از رنگ‌های محدود سیاه و سفید شهرت داشت. در آن زمان، این محدودیت رنگی یک مشخصه‌ی بارز و شناخته‌شده‌ی این سیستم‌عامل بود، زیرا بیشتر رایانه‌ها در آن دوره توانایی نمایش رنگ‌های بیشتری نداشتند و تنها یک برنامه را در هر زمان اجرا می‌کرد. پانزده سال بعد، مشخص بود که سیستم‌عامل‌های مدرن باید دارای حافظه‌ی محافظت‌شده، قابلیت چندوظیفه‌ای قوی و امکانات گرافیکی پیشرفته باشند—اما Mac OS کلاسیک قادر به ارائه‌ی هیچ‌کدام از این‌ها نبود. اپل چندین پروژه‌ی به‌روزرسانی سیستم‌عامل را امتحان کرد، اما همه‌ی آن‌ها شکست خوردند.

آخرین تلاش، خرید شرکت NeXT متعلق به استیو جابز بود که آن هم در شرایط دشواری قرار داشت—اما یک سیستم‌عامل به نام NeXTStep  داشت که تمام ویژگی‌هایی که مک فاقد آن‌ها بود را داشت. و البته، استیو جابز دوباره به اپل بازگشت!

با این حال، NeXTStep  سیستم‌عاملی متفاوت از Mac OS  بود. این سیستم دارای برخی ویژگی‌هایی بود که شاید امروز شبیه به مک به نظر برسند، اما در کل، رابط کاربری آن بسیار بیگانه به نظر می‌رسید. NeXTStep برای گروهی بسیار محدود و خاص طراحی شده بود اما کاربران Mac گروهی بزرگ و متنوع بودند که افراد با سطوح مختلف تجربه و نیازهای گوناگون را شامل می‌شدند. به همین دلیل، اپل باید مطمئن می‌شد که این مخاطبان گسترده و متفاوت می‌توانند به راحتی از Mac OS کلاسیک به Mac OS X مهاجرت کنند.

در طول سه سال بین بازگشت استیو جابز و رونمایی از Mac OS X، اپل تلاش کرد ویژگی‌ها و قابلیت‌های NeXTStep را با نیازها، عادات و انتظارات کاربران Mac OS کلاسیک هماهنگ کند. کاربران مک به یک روش خاص از کار با سیستم‌عامل عادت داشتند و اگر تفاوت‌های زیادی وجود داشت، ممکن بود سیستم‌عامل جدید را نپذیرند. به علاوه، نوعی تضاد فرهنگی نیز وجود داشت، زیرا توسعه‌دهندگان سابق NeXTStep لزوماً با انتظارات کاربران مک آشنا نبودند.

طراحان و توسعه‌دهندگان اپل باید ویژگی‌های Mac OS و NeXTStep را بررسی کرده و تصمیم می‌گرفتند که از کدام روش استفاده کنند یا مسیر جدیدی ایجاد کنند. این تصمیمات حیاتی بودند، زیرا سیستم‌عامل جدید باید برای کاربران مک آشنا باشد تا از مهاجرت به ویندوز جلوگیری شود. در عین حال، اپل مجبور بود از بخش‌های کلیدی NeXTStep برای تکمیل پروژه بهره بگیرد.

این تصمیمات مسیر کاربران مک را برای یک ربع قرن بعد تعیین کرد.

رونمایی از Mac OS X: از معرفی Aqua تا تحولی در تجربه کاربری مک

اپل در طول چندین مرحله، Mac OS X را به جهان معرفی کرد؛ از اولین حضور استیو جابز در Macworld 1997  تا عرضه‌ی نسخه‌ی نهایی 1.0 در بهار 2001. با این حال، تعیین یک تاریخ خاص برای سالگرد دشوار است، اما رونمایی از Aqua در 5 ژانویه 2000 را می‌توان یک نقطه‌ی عطف مهم دانست.

بسیاری از چیزهایی که امروز به‌عنوان بخش‌های عادی مک می‌شناسیم، در همان دموی اولیه‌ی استیو جابز وجود داشت و با تشویق شدید حضار همراه شد. قابلیت Dock در همان روز برای اولین بار معرفی شد، همراه با افکت “جینی” برای کوچک‌سازی و بزرگ‌سازی پنجره‌ها. در همان روز، Finder جدید Mac OS X نیز معرفی شد، که برخی آن را نقطه‌ای جنجالی می‌دانند اما در واقع همان Finder است که امروز هم استفاده می‌کنیم. این نسخه شامل نمایش آیکون و لیست کلاسیک مک بود، همراه با نمای ستونی که از NeXT وارد شده و مورد علاقه‌ی استیو جابز بود. استیو جابز از ویژگی جدیدی در Mac OS X که امکان دسترسی به کل سیستم فایل را در یک پنجره فراهم می‌کرد، بسیار هیجان‌زده بود. این ویژگی جایگزین روش سنتی باز شدن پنجره‌های متعدد با هر دوبار کلیک روی پوشه‌ها شد .همچنین، دکمه‌ی برگشت شبیه مرورگر وب نیز افزوده شده بود.

جابز در این ارائه توضیح داد که پنجره‌ها اکنون سه دکمه در گوشه‌ی بالا سمت چپ دارند که به رنگ‌های چراغ راهنمایی هستند و با حرکت ماوس بر روی آن‌ها نمادهایی ظاهر می‌شود. این دکمه‌ها، که امروز به یکی از نمادهای اصلی مک تبدیل شده‌اند، برای اولین بار در آنجا دیده شدند.

نوآوری‌های ماندگار و ویژگی‌های فراموش‌شده Mac OS X

ویژگی‌های دیگری هم معرفی شدند. از جمله برنامه‌ی Mail  که جابز با هیجان از آن رونمایی کرد. این برنامه به کاربران امکان می‌داد به راحتی نام‌ها را هنگام تایپ از میان مخاطبانی که قبلاً ایمیل داده‌اند، پیشنهاد بگیرد—ویژگی‌ای که امروز بسیار عادی به نظر می‌رسد.

و در نهایت، همه‌ی این‌ها بر پایه‌ی هسته‌ی متن‌باز یونیکس ساخته شده بود که هنوز هم پایه‌ی تمامی پلتفرم‌های اپل است. جابز برای ویژگی‌هایی مانند باز ماندن منوها هنگام پخش ویدئو یا اجرای یک برنامه‌ی معیوب که بدون اختلال در سیستم بسته می‌شد، تشویق شد. جالب‌تر اینکه، ویدیویی که جابز برای نمایش استفاده کرد، تریلر فیلم Mission Impossible 2 بود!

در آن روز، استیو جابز ویژگی‌های جدید و عجیبی معرفی کرد که در نهایت بی‌سرانجام ماندند. یکی از این‌ها دکمه‌ای در سمت راست نوار عنوان پنجره بود که “حالت تک‌پنجره‌ای“ را فعال می‌کرد تا کار با مک را ساده‌تر کند. اگرچه مک‌های مدرن اکنون حالت تمام‌صفحه دارند که همین کار را انجام می‌دهد، اما قرار دادن این حالت در نوار عنوان پنجره عجیب بود و این ویژگی پیش از انتشار نسخه 1.0 در مارس 2001 حذف شد.

همچنین، مورد عجیبی درباره‌ی لوگوی اپل وجود داشت. در دموی جابز و نسخه‌ی آزمایشی عمومی Mac OS X که همان سال منتشر شد، لوگوی اپل در مرکز نوار منو قرار داشت، اما کار خاصی انجام نمی‌داد. تا زمان عرضه‌ی نسخه 1.0 در سال 2001، منوی اپل که یکی از استانداردهای Mac OS کلاسیک بود، بازگردانده شد و به سمت چپ نوار منو منتقل شد.

البته، منوی جدید اپل با نسخه‌ی اصلی آن تفاوت داشت. در نسخه‌های پایانی Mac OS کلاسیک، این منو در واقع پوشه‌ای بود که می‌توانستید هر چیزی در آن قرار دهید. اما منوی جدید اپل بیشتر شبیه منوی Special در Finder قدیمی بود، جایی که امکان خاموش کردن یا راه‌اندازی مجدد مک را داشتید. این منو تقریباً تا امروز بدون تغییر باقی مانده است.

میراثی فراتر از انتظارات ۲۵ ساله Mac OS X

باور کردنش سخت است که Mac OS X به مدت یک‌چهارم قرن با ما بوده است، مدت‌زمانی بسیار طولانی‌تر از Mac OS اصلیماندگاری OS X و سیستم‌عامل‌هایی که از آن مشتق شده‌اند—مانند macOS، iOS، iPadOS، visionOS، watchOS و tvOS—نشان‌دهنده‌ی تصمیمات هوشمندانه اپل در اواخر دهه ۹۰ و اوایل ۲۰۰۰ است. این موفقیت از طراحی رابط کاربری تا زیرساخت‌های فنی، گواهی بر چشم‌انداز بلندمدت اپل است.

استیو جابز ۲۵ سال پیش روی صحنه گفت: «این پایه‌ی ما برای یک دهه آینده سیستم‌عامل‌های مکینتاش است و بابت آن هیجان‌زده‌ایم.» البته او کمی محتاطانه این پیش‌بینی را عنوان کرد. چیزی که آن روز معرفی کرد، همچنان پایه‌ی مک و تقریباً همه‌ی چیزهایی است که اپل انجام می‌دهد.

فرقی نمی‌کند که بعد از این چه پیش خواهد آمد یا اپل و صنعت فناوری به کجا خواهند رفت، تردیدی نیست که، Mac OS X ، از تمامی انتظاراتی که در ۵ ژانویه ۲۰۰۰ داشتیم، فراتر بوده است.

منبع:macworld