روشی جدید برای پیشگیری و درمان اسکیزوفرنی

دانشمندان دو حذف ژنتیکی مرتبط با اسکیزوفرنی را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند به پیشگیری و درمان زودهنگام این اختلال کمک کند.

به گزارش تک‌ناک، در زندگی‌ ما یک دوره زمانی وجود دارد که همه‌ ما از آن عبور کرده‌ایم، اما هنوز اطلاعات کمی درباره آن وجود دارد، که به آن مراحل رشد اولیه (جنینی) می‌گویند. این دو حذف ژنتیکی کشف‌شده هنوز به تحقیقات بیشتری برای تأیید نهایی نیاز دارند، اما این یافته‌ها نشان می‌دهند که به احتمال زیاد اسکیزوفرنی همیشه یک بیماری ارثی نیست. این اختلال ممکن است خیلی زودتر از تولد فرد، یعنی در دوران جنینی به وجود آید. اگر این‌طور باشد، می‌توان به پیشگیری زودهنگام اسکیزوفرنی امیدوار بود.

این کشف توسط تیمی از محققان به رهبری ادواردو مائوری، دانشمند بالینی از دانشکده پزشکی هاروارد انجام شد. آنها داده‌های ژنتیکی حاصل از نمونه‌های خون نزدیک به ۲۵ هزار نفر با یا بدون اسکیزوفرنی را مورد بررسی قرار دادند.

اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی یک اختلال عصبی جدی است، که از ترکیب پیچیده‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی ناشی می‌شود. رویدادهایی مانند آسیب‌های دوران کودکی یا عفونت‌های ویروسی به احتمال زیاد در بروز اسکیزوفرنی نقش دارند و خطر بروز علائم توهم، یا دوره‌های مداوم یا عودکننده‌ روان‌پریشی را در آینده افزایش می‌دهند.

این اختلال در ۱ نفر از ۳۰۰ نفر در سراسر جهان اغلب در اوایل بزرگسالی مشاهده می‌شود. با وجود این، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند عوامل مسئول اسکیزوفرنی یا در دوران بارداری اولیه شکل می‌گیرد، یا ناشی از مشکلات بارداری است.

دانشمندان در سال ۲۰۱۷، با بررسی خوشه‌های سلولی شبیه به مغز انسان که در آزمایشگاه کشت داده شده بودند، شواهدی یافتند که نشان می‌دهد تقسیم سلولی نامنظم و تمایز زودهنگام آنها ممکن است باعث اسکیزوفرنی شود.

محققان در سال ۲۰۲۱، ژن‌های خاصی را در جفت جنین شناسایی کردند، که در بارداری‌های پیچیده فعال هستند و با اسکیزوفرنی ارتباط دارند. مائوری و همکاران او در سال ۲۰۲۳، دو ژن به نام‌های NRXN1 و ABCB11 را شناسایی کردند، که به نظر می‌رسد با اسکیزوفرنی مرتبط باشند، به‌ویژه زمانی که نسخه‌هایی از این ژن‌ها در دوران جنینی از دست می‌روند.

کریس والش، نویسنده ارشد این تحقیق توضیح داد: «ما به دنبال جهش‌هایی هستیم که از والدین به ارث نمی‌رسند.»

محققان در ژن‌های NRXN1 و ABCB11، تغییراتی به نام تغییرات تعداد کپی پیدا کردند، که نوعی اشتباه ژنتیکی است و در آن نسخه‌هایی از یک ژن یا بخش‌های طولانی از DNA در یک فرد نسبت به فرد دیگر تکرار یا حذف می‌شود.

تغییرات تعداد کپی در موارد نادر، ممکن است از والدین به ارث برسد و باعث حدود ۵ درصد از موارد اسکیزوفرنی شود. این جهش‌ها با نام جهش‌های ژرم‌لاین (Germline)، در هر سلول بدن دیده می‌شوند، چرا که این تغییرات قبل از تقسیم اولیه تخمک بارورشده در ژنوم فرد نوشته شده‌اند.

همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که چهار مورد از پنج مورد اسکیزوفرنی می‌توانند به ژن‌های به ارث رسیده از والدین مربوط باشند.

مائوری و همکاران او از دو ژن شناسایی‌شده در این مطالعه، حذف‌های کوچکی از ژن NRXN1 را در پنج نفر از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی پیدا کردند، اما این حذف‌ها در هیچ‌یک از افراد سالم گروه تحت کنترل دیده نشد. ژن NRXN1 به انتقال سیگنال‌ها در سلول‌های مغزی کمک می‌کند و در گذشته مشخص شده بود که این ژن با اسکیزوفرنی مرتبط است، به‌خصوص زمانی که این جهش‌ها به‌ صورت ارثی منتقل می‌شوند.

زمانی که جهش‌ها به ارث نمی‌رسند و به‌ طور غیرمنتظره‌ای در دوران توسعه اولیه جنین یا بعد از آن اتفاق می‌افتند، به آنها جهش‌های سوماتیک می‌گویند.

این جهش‌ها پس از شکل‌گیری سلول‌های جنینی رخ می‌دهند و فقط به نسل‌های خاصی از سلول‌ها منتقل می‌شوند. بنابراین جهش‌های سوماتیک فقط در یک درصد از سلول‌های بدن وجود دارند؛ به عنوان مثال در سلول‌های مغزی و خونی، اما در سلول‌های جنسی دیده نمی‌شوند. مائوری و همکاران او همین نوع جهش‌ها را در ژن NRXN1 پیدا کرده‌اند.

ژن دوم شناسایی‌شده، ABCB11، به‌ عنوان یک پروتئین کبدی شناخته می‌شود، اما ارتباط آن با اسکیزوفرنی هنوز مشخص نیست. مائوری و همکاران او حذف‌هایی در ژن ABCB11 در پنج مورد دیگر مبتلا به اسکیزوفرنی یافتند، که هیچ‌کدام به داروهای ضد روان‌پریشی پاسخ نمی‌دادند.

مائوری در این باره گفت: «این مورد برای ما غیرمنتظره بود. برخی مطالعات، ارتباط‌هایی میان جهش‌های این ژن و اسکیزوفرنی مقاوم به درمان یافته‌اند، اما این ژن به‌ طور قوی با خود اسکیزوفرنی مرتبط نبوده است.»

محققان در مجموع نتیجه‌گیری کردند که تغییرات در این دو ژن ممکن است سهم کوچک، اما معنی‌داری از ساختار ژنتیکی اسکیزوفرنی را تشکیل دهند. برای فهمیدن میزان این تأثیر، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. این یافته‌ها نه تنها به درک بهتر علل اسکیزوفرنی کمک می‌کنند، بلکه می‌توانند راه‌های جدیدی برای تشخیص زودهنگام و درمان این اختلال پیچیده باز کنند.

نوشته روشی جدید برای پیشگیری و درمان اسکیزوفرنی اولین بار در تک ناک - اخبار تکنولوژی روز جهان و ایران. پدیدار شد.